Την εργολαβία των Μεταλλίων στη Σέριφο αναλαμβάνει πλέον ο Γκρόμαν ο νεότερος, από τον πατέρα του το 1906. Οι συνθήκες εργασίας των μεταλλωρύχων υφίστανται μια συνεχή επιδείνωση, μέχρι να φτάσει «το μαχαίρι στο κόκκαλο» και στις 27 Ιουλίου του 1916 (μετά από 10 χρόνια άγριας εκμετάλλευσης δηλαδή) να ιδρυθεί το πρώτο σωματείο «εργατών μεταλλευτών». Μέλος του, μεταξύ άλλων, και ο συνδικαλιστής- μέλος της διοίκησης του ΕΚΠ, Κων/νος Σπέρας (ο ίδιος πίστευε στον αναρχοσυνδικαλισμό) που αποκεφαλίστηκε τη δεκαετία του ‘40 από την ΟΠΛΑ (καταγωγή εκ Σερίφου). Χαρακτηριστικό το εξής σημείο της 2ηςπαραγράφου από το καταστατικό του σωματείου.
«Η αλληλεγγύη με τους οργανωμένους εργάτας όλης της Ελλάδος και όλου του κόσμου, διά την άμυνα υπέρ των εργατικών δικαίων και την καταπολέμηση της εκμεταλλεύσεως από το κεφάλαιον, με τελικόν σκοπόν να δημοσιοποιηθούν τα μέσα παραγωγής να γίνουν τα εκ της εργασίας αγαθά αποκλειστική απόλαυσις των παραγωγών των και να παύσει η εκμετάλλευσις του ανθρώπου από τον όμοιόν του».
Έπειτα από άπειρα αναπάντητα (κι ανυπόγραφα από την πλευρά του Υπουργείου Εργασίας φυσικά) υπομνήματα, οι μεταλλωρύχοι της Σερίφου κηρύσσουν απεργία στις 7 Αυγούστου του 1916. Αρνούνται να φορτώσουν το ανδριώτικο καράβι «Μανούσι» για την μεταφορά των μεταλλευμάτων και έτσι στις 21 Αυγούστου φθάνουν στο νησί 10 χωροφύλακες, με επικεφαλής της μοίρας, τον Χρυσάνθου.
Καταστέλλει βάναυσα τους παρευρισκόμενους απεργούς, φυλακίζει την ηγεσία του σωματείου και δίνει προθεσμία πέντε λεπτών στους συγκεντρωμένους εργάτες να επιστρέψουν στην δουλειά τους. Με τη λήξη της προθεσμίας αρχίζουν οι πυροβολισμοί προς το μέρος των εργατών και ο Θεμιστοκλής Κουζούπης πέφτει νεκρός, μαζί του και οι Μιχάλης Ζωϊλης, Μιχάλης Μητροφάνης και Γιάννης Πρωτόπαπας.. Ακολουθούν γενικευμένες συγκρούσεις στο Μεγάλο Λιβάδι (όπου συμμετέχουν μέχρι και γυναίκες με παιδιά) με τις δυνάμεις της χωροφυλακής, όπου τραυματίζονται αρκετοί εξ αυτών, ενώ ο φονιάς Χρυσάνθου σκοτώνεται από τα «ταξικά» πυρά (λιθοβολισμό) των εξαγριωμένων εργατών, ως απάντηση στους δολοφονημένους συναδέλφους τους, τους φυλακισμένους εργάτες του ορυχείου και την άγρια καταστολή του σκληρού τους αγώνα. Μια πρώτη ταξική συνειδητοποίηση συντελείται εκείνο τον Αύγουστο, μια ιδιαίτερη στιγμή για την οργάνωση της εργατικής τάξης και την δυνατότητα της, να δρα αυτόνομα, δίχως την ανάγκη πολιτικής καθοδήγησης από κάποιο κόμμα. Απόδειξη και η απόλυτη ικανοποίηση των αιτημάτων των εργατών μεταλλευτών της Σερίφου, έπειτα από την μαχητική τους απεργία και τις «πολεμικές» συμπλοκές.
«Η αλληλεγγύη με τους οργανωμένους εργάτας όλης της Ελλάδος και όλου του κόσμου, διά την άμυνα υπέρ των εργατικών δικαίων και την καταπολέμηση της εκμεταλλεύσεως από το κεφάλαιον, με τελικόν σκοπόν να δημοσιοποιηθούν τα μέσα παραγωγής να γίνουν τα εκ της εργασίας αγαθά αποκλειστική απόλαυσις των παραγωγών των και να παύσει η εκμετάλλευσις του ανθρώπου από τον όμοιόν του».
Έπειτα από άπειρα αναπάντητα (κι ανυπόγραφα από την πλευρά του Υπουργείου Εργασίας φυσικά) υπομνήματα, οι μεταλλωρύχοι της Σερίφου κηρύσσουν απεργία στις 7 Αυγούστου του 1916. Αρνούνται να φορτώσουν το ανδριώτικο καράβι «Μανούσι» για την μεταφορά των μεταλλευμάτων και έτσι στις 21 Αυγούστου φθάνουν στο νησί 10 χωροφύλακες, με επικεφαλής της μοίρας, τον Χρυσάνθου.
Καταστέλλει βάναυσα τους παρευρισκόμενους απεργούς, φυλακίζει την ηγεσία του σωματείου και δίνει προθεσμία πέντε λεπτών στους συγκεντρωμένους εργάτες να επιστρέψουν στην δουλειά τους. Με τη λήξη της προθεσμίας αρχίζουν οι πυροβολισμοί προς το μέρος των εργατών και ο Θεμιστοκλής Κουζούπης πέφτει νεκρός, μαζί του και οι Μιχάλης Ζωϊλης, Μιχάλης Μητροφάνης και Γιάννης Πρωτόπαπας.. Ακολουθούν γενικευμένες συγκρούσεις στο Μεγάλο Λιβάδι (όπου συμμετέχουν μέχρι και γυναίκες με παιδιά) με τις δυνάμεις της χωροφυλακής, όπου τραυματίζονται αρκετοί εξ αυτών, ενώ ο φονιάς Χρυσάνθου σκοτώνεται από τα «ταξικά» πυρά (λιθοβολισμό) των εξαγριωμένων εργατών, ως απάντηση στους δολοφονημένους συναδέλφους τους, τους φυλακισμένους εργάτες του ορυχείου και την άγρια καταστολή του σκληρού τους αγώνα. Μια πρώτη ταξική συνειδητοποίηση συντελείται εκείνο τον Αύγουστο, μια ιδιαίτερη στιγμή για την οργάνωση της εργατικής τάξης και την δυνατότητα της, να δρα αυτόνομα, δίχως την ανάγκη πολιτικής καθοδήγησης από κάποιο κόμμα. Απόδειξη και η απόλυτη ικανοποίηση των αιτημάτων των εργατών μεταλλευτών της Σερίφου, έπειτα από την μαχητική τους απεργία και τις «πολεμικές» συμπλοκές.
